Tag Archives: Æ

Nov1

Tre på dialekt

Posted on by
Standard

Også verdt å høyra på: 
Bilderesultat for music
Hellbillies, Erik Lukashaugen, Æ/Likholmen

 
Bilderesultat for hellbillies søvnlaus  Hellbillies – Søvnlaus

Noko er med det gamle og noko er nytt på den ferske Hellbillies-plata. «Eg tenkjer finne staden der ein ny song kan ta te» blir det sunge og kora i ein av songane som vel kan få karakteristikken ganske så typisk Hellbillies. Men som like fullt ikkje er heilt typisk. Tom Roger Aadland har nemleg skrive teksten, både til den og sju andre songar. Det har han jo ikkje gjort for Hellbillies før, men du verden han er jo nesten som skapt for rolla, kan eg høyre. Den gamle tekstforfattaren, Arne Moslåtten, er ikkje heilt ute. Han har bidratt med fire tekstar, om slikt som nett-troll, gamal lærdom, og det å være heilt på tur.

Gitarist Lars Håvard Haugen har produsert. Og aldri har Hellbillies låte tyngre. Aldri har det brunne meir febrilsk frå gitarstrengene, eller koka like kraftig frå orgelet. På sitt aller beste i låta «På tur». Eit seigt beist av ei låt, som like fullt har eit luftig vesen. Noko eit djervt temposkifte og eit medrivande instrumentalparti midtvegs i låta gjer sitt til.

Like mykje som at dette er det tyngste albumet til Hallingkvintetten er det eit av deira sonisk sett mest varierte. I det meir kontemplative hjørne er det at ein kan finne den ganske så innbydande og smått twangy folkrockballaden «Ny song kan ta te». Medan OnklP blir kasta inn i ringen i avslutningssporet «Natta Norge» for eit rap-parti av det absolutt vitale slaget. Og Søvnlaus eller ikkje, vitalt er i grunn eit ord som kan få lov å stå og beskrive albumet. Slett ikkje verst det, etter alle desse åra, og alle desse platene.

TIDAL: HELLBILLIES – SØVNLAUS

Bilderesultat for erik lukashaugen finnskogvegen  Erik Lukashaugen – Finnskogvegen

Frå noko lenger aust i landet kjem Erik Lukashaugen. Ein visesongar som verken har ein lang platekarriere bak seg, eller som vel er vidare kjent utover heimtraktene. Finnskogvegen er hans tredje album, og hans andre der han framfører songar basert på dikt. På debutalbumet frå 2013 presenterte han eigne tonesettingar av tretten Hans Børli-dikt. Denne gongen har han tonesett dikt av den noko mindre kjente Tore Hestbråten.

Lukashaugen har med seg ein musikkgjeng som kallar seg Arbeidslaget. Dei handsamar instrument av ymse slag, med hovudvekta på slike som ikkje er elektriske. Eg høyrer eit samspel som har smil om munnen, i eit luftig og vennlegsinna lydbilde. Eg høyrer stillferdige viser, eg høyrer nokre eg vil kalla sprelske, eg høyrer nokon med litt jazzig åtferd, eg høyrer melodiar det ikkje er spesielt vanskeleg å synast bra om.

Dikta til denne Hestbråten er alle skrivne på Solør-dialekt. Ein dialekt som Elverum-buen Lukashaugen i utgangspunktet ikkje snakkar, men som han er tru mot når han syng desse ti songane. Songar som handlar om tidlegare tider, barndomsminner og andre minner. «Hå prekte fälk om fär» blir det spurd i ein song, ein livleg og ganske så fornøyeleg ein om ein fyr som ikkje er spesielt oppdatert på dagens tv-underhaldning. Fornøyeleg kan ein vel kanskje også kalle «Ei lita skihistorie», der hovudpersonen minnast lange dagar i åttemetersbakken med påfølgjande naglebit og ein herleg oppattvarma middag. «Førjulsmareritt» er på si side ein ikkje helt fjern slektning av Prøysen sin «Romjulsdrøm». Medan avslutningssporet «Fär seint» vel er albumets mest melankolske stund. Ein slik ein der hovudpersonen ser tilbake på alle vala livet har bydd på, men der eitt, spesielt eitt, skulle vore gjort om igjen. Det valet handlar om kjærleik.

Rett så trivelege saker å bli kjent med dette i grunn.

TIDAL: ERIK LUKASHAUGEN – FINNSKOGVEGEN

Bilderesultat for æ endetidsbilda  Æ/Likholmen – Endetidsbilda/Blindskär

Lenger nord. Eit godt stykke lenger nord. På ei øy der Tore Hestbråten frå omtalen over visstnok budde ein mannsalder, Hamsun-øya Hamarøy, held no Erling Ramskjell til. Under sitt alterego Æ er han denne hausten ute med eit album som har fått den ikkje altfor optimistiske tittelen Endetidsbilda. Ikkje nok med det, som ei viktig kraft i bandet med det ikkje altfor oppløftande namnet Likholmen, er han også ute med seksspors minialbumet Blindskär.

Først har eg det å seie at Endetidsbilda slett ikkje er den totale undergang, og Likholmen er ikkje full av lik. Det som gjer seg til kjenne av songar her er av meir nyansert slag enn som så. På Endetidsbilda i soniske former som spenner frå det visepop-akustiske til noko ein vel kan kalle ganske så hard rock. Det siste i låta «Svart/kvitt/svart», der Æ sin gode kamerat Stefan Sundström i refrenget prøver å mane fram alt frå «nya sanningar» og «nya rena hav» til «nya fargor nu». Sundström spelar forresten ei større rolle i Likholmen-konseptet.

Det meste, for ikkje å seie alt, tar slutt, til slutt. Og det er vel der begrepet Endetidsbilda kjem inn. Graden av kor brutal denne slutten er varierer imidlertid noko frå song til song. «Bli ikke våt av gammelt regn» syng Æ vist nok, i eit stressfritt og nedpå nummer som eg ikkje oppfattar som stort anna enn undrande kring dette med kjærleiken. «Kanskje…» spør han seg i ein anna song, og då i duett med Ingeborg Oktober. I eit sonisk vennlegsinna bilde med litt countrypreg framfører dei to ein tekst som held mogelegheitene opne. Punktum blir sett med ein song som (ikkje heilt overraskande) heiter Endetid. Den går i ein slags marsjtakt og har eit lite hylande barnekor som syng «alle veia leda fram te endetid».

Eit par av dei, vegane altså, ledar kanskje til Likholmen. Og der sitt Stefan Sundström og syng om Skäppsrottor som ikkje kan temjast, og som stadig blir fleire og fleire, og berre så det er heilt klart: «Gud finns inte under däck». Han syng det til ein sedat folktakt utan plagsamt med lys på seg. Han syng også ein song kalla Stiltje, og han syng den sakte, men han syng den ikkje åleine, Ingeborg Oktober syng refrenget. Eit vakkert nok eit om at alt blir til jord til slutt. Og det går seigt framover, og eit pumpeorgel spelar ei rolle, og Sundström avsluttar sin siste song med å hevde at «snart är vi över». Ja det er dunkelt, «under ei uendelig rekke av horisonta» som unge Ingeborg Oktober syng det, sånn heilt til slutt.

TIDAL: Æ – ENDETIDSBILDA

TIDAL: LIKHOLMEN – BLINDSKÄR

 

Nov13

Ingeborg Oktober – Hjerteræk

Posted on by
Standard

Viser, og viser med pop i seg, som slett ikkje sklir umerkelig forbi.                                                  7

  Det kan for eksempel handle om ho som bryt seg inn i kyrkja. Bryt seg inn i ei avsidesliggande kyrkje og ber så sporenstreks om å bli tilgitt sine synder. Orgelet ljomar ikkje akkurat, men det er ein der som sitt og trør og spelar på eit pumpeorgel. Og ho, «ho syns ho høyr preludiet». Ho dansar litt, men ser ingen grunn til å neie, til slutt tar ho Jesus under armen og går. Utan noko postludium, utan vidare fakter, men sannsynlegvis ikkje heilt utan synd.

Det er Ingeborg Oktober som fortel om dette litt merkelige kyrkjebesøket. I dei ni andre songane på debutalbumet sitt formidlar ho seg heller ikkje langs dei aller mest opptrakka stiar. Ho gjer det i eit viseformat som kan opptre spartansk men også dra inn lyd av både det blå, det popgrasiøse og det knirkande slaget. Viser sunge på målet ho lærte seg å snakka då ho vaks opp ute på Hamarøy i Nordland. Ho evnar å knyte i hop orda på eit vis som gjer dei til gode songtekstar. Med ein verksam kombinasjon mellom det direkte og det gåtefulle, mellom det såre og det bitande.

20 år gamle Ingeborg Oktober (som i folkeregisteret står oppført med etternamna Schistad Edvardsen i staden for  namnet på den tiande månaden) har hatt gode hjelparar med seg når ho har spelt inn denne plata. Æ (også kjent som Erling Ramskjell) har i kompaniskap med Hallstein Sandvin produsert, og spelt på diverse instrument. Spelt eller sunge med er det mange andre som har gjort også, dei mest kjente er vel Fredrik William Olsen (frå Kråkesølv) og den svenske viselegenda Stefan Sundström. Sistnemnte syng duett med Ingeborg Oktober i den einaste songen på plata som dama ikkje har skrive sjølv, den Æ-komponerte Førr Nære Nu. Ein song som tar sitt utgangspunkt i ein gammal Cornelis Vreeswijk-klassikar (Balladen om Herr Fredrik Åkare och den Söta Fröken Cecilia Lind), men vrir ein god del på temaet. «E e ingen jævla Cecilia Lind» formidlar kvinna i første linje. Og byr i fortsettinga på ingen måte opp til intimitet og kyssing, heller då ein god dose avstand: «kom me ikkje, kom me ikkje, kom me ikkje førr nære nu».

For ein viss Fræmmenkar stiller det seg derimot noko annleis. Han er den eine av to hovudpersonar i songen med same namn. Den andre hovudpersonen er kvinna som fører ordet. Ho ser tilbake på eit møte. Eit møte med ein som var noko nedfor. Eit flyktig møte. Kvinna ser no for seg at møtet burde ha arta seg annleis. «E sku ha kyssa de, fræmmede du sku ha vesst at e va te» lyde det i etterpåklokskapens og angerens teikn. Den soniske tonen er luftig, melodien stryk kinnet og har eit fengande poppig vesen. Songen er eit høgdepunkt.

Eit høgdepunkt blant andre gode viser. Der undring og pågangsmot er to faktorar eg opplever går att. Spørsmål heng i lufta eller dansar rundt omkring, og tankar går i kryss, samstundes som songaren heller ikkje vik unna for å seie det tydelig, som i den tidlegare nemnte Æ-komponerte. Eller som når ho skildrar ei forsoving, og det ikkje er så mykje anna å konstatere enn at «faen, byen har våkna nu». I det smidige nummeret Mesførståelsa opplever eg henne både direkte og fabulerande. «Ska man konstater kvært einaste avvik, e det best at vi førblir unik?» spør ho seg, og formidlar forstandige tankar om diagnosesamfunnet.

Hjerteræk femner både det ungdommelige og friske, det modne og ettertenksame. Og har ikkje minst ein musikalitet av det nærverande og haldbare slaget. Det er då både nåtid og framtid i slikt.

Mar27

Æ og Dem – Gjendødsligheta

Posted on by
Standard

Viser med rock i seg, om slikt som skjer både mellom folk og i folk.                                                            7

cover  Så har vi nordlendingen med dei mystiske platetitlane her att. Eg meiner, Gjendødsligheta, du finn ikkje det ordet i offisielle ordbøker. Eg mistenker han i grunn sterkt for å ha funne det opp heilt på eiga hand. Sist gong han var her under sitt fyndige alterego – kort og godt Æ – heitte plata Avvikerike. Eit ord det jo for så vidt går an å tenke seg kva betyr, men som han kludra litt til sidan han insisterte på å stave det med berre ein r. Før der att var det Udyrbarmark, og det har vore fleire. Men i år altså, Gjendødsligheta. Det første som slår meg er at det har noko med skrømt og gjenferd å gjere. Platecoveret er ikkje akkurat med på å dempe den ideen, men dei elleve songane eg finn på innsida opplever eg som langt mindre uhyggelige enn som så.

Æ syng om det som høyrer livet til. Noko ein for så vidt kan seie at døden også gjer, men dystert langt inn i den leia dreg han ikkje. Eg høyrer heller at han syng om slikt som skjer mellom menneske medan dei framleis pustar og går rundt på jorda, og då i hovudsak slikt som har med kjærleiken å gjere. Den gode men akk så plundrete og litt for ofte smertande kjærleiken. Eg høyrer han fundere over å «dyrke og investere i framtidig savn». I fotspora fylgjer ofte einsemda. Eg høyrer Æ behandle einsemda. Eg høyrer han formidle at «kor hen ferden går så må du reis aleina tell du kommer heim». Eg høyrer han synge både sårt og eigenrådig om annleisheita og fridomen. Eg høyrer han synge «kjenn at du e friar enn fuglan», før han raskt reserverer seg og legg til «men de er programmert, men kem ække det».

Æ heiter eigentlig, og fullt og heilt, Erling Riibe Ramskjell. Saman med ein liten gjeng, som mellom anna består av to av syskena hans, serverer han songar som kan få eit visestempel på seg. Men ikkje eit slikt eit som finn nennsam fred og ro. Her er ein elektrisitet og eit rockegroove inne i bildet også. Heile tida handtert i ei form der tonane blir gitt luft og songaren har den sentrale plassen.

Eit høgdepunkt er Den Lengste Veien. Frå ein forsiktig start bygger låta seg opp og inn i ei pågåande og etter kvart fortvila form. Det handlar om kor utfordrande det kan være å ville skilje seg ut, om kor lett det kan være å tole liding og blod berre «avstanden er trygg», og det handlar om å hamne i ein nådelaus personleg ørkensituasjon der ein går ned i kneståande og ropar «hjelp mæ pappa, æ har ondt».

Det finst fleire songar på plata som har noko merkbart med seg. Eit hektande gitarriff og eit utkrope driv gjer den djerve kjærleikssongen … Ka Enn til eit eldfullt nummer. Eg nemnte at eit par sysken deltek. Kåre Riibe Ramskjell handterar tangentar av ymse slag. Sterkast i så måte gjer han seg gjeldande i Trur Du Det?. Ein sak der orgelet er feitt, kantane er rufsete, tonen er skakk, Tom Waits luskar i skuggane, og søstera Bjørg Riibe Ramskjell er ein vital duettpartnar. Same dama har same rolle når den Svarte Boksen til songaren blir utsett for visse spekulasjonar ein annan stad på plata. Det vil seie, ho tek seg av det fengande refrenget, og kjem der med visse forslag til kva boksen faktisk kan innehalde av informasjon. «Kan ve katastrofe, kan ve ingenting, …, kan ve falske minna, kan ve poesi».

Innimellom er det meir varleg. Innimellom dukkar Likholmen Blues opp. Ein djupfølt ballade om fiskaren som dreg ut i morgongryet. Om «slitets adelsfolk», om å gjere det ein må, om å høyre til.

Æ høyrer til blant dei nåtidige norske låtskrivarar og songarar det er verdt å spore opp og ta ein lytt, om ikkje fleire, til.

Des15

Erling & The Armageddonettes – Fraillaments

Posted on by
Standard

Æ har blitt Erling. Tonen er kvesst. Han svingar seg med armageddon. På ein human måte.

6

cover

Det er eit heilt stykke i frå Træna og til Budapest, men Erling Ramskjell har no likevel tatt vegen. Der har han funne i hop med ein liten gjeng ungarske musikantar, døypt dei for The Armageddonettes, skapt tonar som har vel så mykje Svartehavet som Norskehavet i seg, og erverva seg det internasjonale språket engelsk. Heilt utan å ha tapt seg sjølv i prosessen. For aksenten er hans nordlandske, grunntonen er den han har i ryggmargen, og skjeletta dansar natta til endes.

Dei er forresten å finne mellom to blodraude permar desse skjeletta. For trur du ikkje fyren like godt gjer ut plata si som bok. Førti sider med illustrasjonar av marg og bein og skjelett og ganske så dystre utsikter. Der fargane er ingenting anna enn svart og kvitt, og alt er teikna av Kjell Jakobsen. Blant dei illevarslande illustrasjonen klorar det seg fast ord og vers som avgjort høyrer til der. Ført i penn av Erling Ramskjell. På den vesle discen som ligg ved syng han dei. Til tonar som gneg og riv, truar og knitrar. Ute i eit sonisk landskap som er opent, og gjer det tyngjande fornuftig tilgang på oksygen.

I musikalsk samanheng har Erling Ramskjell dei siste fem åra stort sett operert under sitt alter ego Æ. Fire langspelsplater har det blitt. Fullt opp av underfundige, dystre og særeigne viser i ei nordlandsk språkdrakt. Før det var han ein del av bandet Schtimm. Det han gjer her på Fraillaments har vel kanskje meir til felles med den delen av hans fortid.

Han har ramma inn plata i to songar som tematisk har eit visst slektskap til ein gammal John Lennon song, God. «Do you believe in magic?» spør han innleiingsvis, «or just in me» legg han raskt til. I siste song er så dette blitt til «don’t believe me, dream me». Korleis det som skjer undervegs på plata fører han fram til denne erkjenninga har eg ikkje fasitsvaret på, men det kan nok kanskje ha å gjere med at ein del illusjonar og utsikter møter motbør langs vegen.

I den sleipt buktande Soulslipperism gjer songaren seg fleire tankar om draumar (og ormar). Han reflekterer over at det finst draumar som må bli drøymt for å kunne haldast i live, men vel så viktig at nokre draumar aldri må drøymast. Og kva drøymer eigentlig ormar om? Små draumar eller store draumar? Det siste er det sentrale temaet i det groovy nummeret Dreams. Ei kvinne med namn Gaya Arutyunyan syng her duett med Erling. Ho opererer i dei høgare toneleier, nærast euforiske. I ein song som grev djupt og dansar høgt og florlett samstundes. Eit definitivt høgdepunkt. Det kan også seiast om den pågåande og kantete Island. Der ein stridig og hardfør hovudperson samanliknar seg sjølv med ei utilgjengelig øy i verbalt slagsmål med havet og det store kontinentet. Gaya bidrar på denne også, men litt lenger bak i kulissane enn på Dreams.

Det er altså få opningar for dei store optimistiske tankar. Kjærleikslivet blir nærast omtala som ei utvisking av eigen personlegdom (For Love). Søvnen er noko ein ikkje skal stole på, ein «gentle reaper» (On Repeat). Medan himmelen er «bent by rain», og det blir stilt spørsmål med om det å vere menneske i grunn er noko særlig bra (Bent By Rain). Det forunderlige er at eg som lyttar ikkje sitt nedtrykt tilbake. Plata kallar like mykje på det lyse i meg som på det mørke. Eg trur det kjem seg av det djupt menneskelige i songarens røyst, og heile hans tonale åtferd. Som på sitt vis, sitt sympatiske vis, og mellom linjene, held fram det gode som ein klar mulegheit, trass alt.

Først publisert på Groove.no (i 2013)

Des11

Æ – Avvikerike

Posted on by
Standard

Dunkle og opne viser, om heimsøkte hus, gamle hundar, og kjærleiken.

6

cover

Å bygge eit heimsøkt hus, male det svart og så sparke døra ut, må vel kunne definerast som ein idé av det ikkje heilt friske slaget. Å hevde at det ikkje finst nokon nye startar, og ingen blanke ark, kan vel neppe definerast å være innafor ramma av eit lystelig syn på livet. Å utstyre plata som desse utsegna er henta frå med eit coverbildet som bringe tankane i retning av dei mest forhutla skikkelsane i ein Dostojevski-roman må vel sjåast på som ei annonse for heller dystre tilhøve. Å gje den same plata tittelen Avvikerike gjer vel ikkje all verda for å retta opp att slike inntrykk. Men det er i grunn ikkje så ille, eller eksepsjonelt avvikande om du vil, det er ikkje det.

Æ kallar han seg, av grunnar eg ikkje har detaljerte kunnskapar om. Erling Ramskjell er namnet han sånn elles brukar. Han er av nordnorsk avstamming, og held for tida til i Træna. Saman med B, K og P utgjorde Æ over ein tiårsperiode bandet Schtimm. Dei gav ut ei handfull plater, og nytta det engelske språket til å formidle seg. Æ syng på norsk. Det har han gjort på sine tre føregåande plater som soloartist, og det gjer han på Avvikerike. Han er ikkje heilt åleine forresten, han har med seg Dem. Ein gjeng med karar som gjer sonisk støtte ved hjelp av diverse instrument, av både akustisk, elektrisk og rytmisk avstamming. I tillegg tre damer som duetterar med songaren på nokre av låtane.

Det er berre eitt år sidan Æ varta opp med dobbelalbumet Udyrbarmark. Ei utgjeving der visene hans både kom i dempa saktegåande former og i meir jumpande energiske former. Dei eksepsjonelle endringane har han ikkje gjort sidan dess. Songaren si røyst er å finne sentralt og tydelig i midten av bildet. Eit organisk kolorert bilde med luft mellom tonane. Der syng han om slikt eg innleia omtalen med, men først og fremst handlar det vel om å ønske/håpe/lengte seg inn i ein eller anna slags varme.

Han syng om den Gode Gamle Galskapen, og stiller spørsmålet «kan det være du som har gjort meg meir enn sinnsyk». Eg legg merke til nokre blåvakre pianotonar, før låta dansar seg større, og eg dristar meg til å konkludere med at galskapen han viser til nok er synonymt med forelsking. Lengre ute i platas gang listar han fram det audmjuke spørsmålet «kanskje for e lov å føll deg nesten hjem?». Då er vi inne i pianoballaden Kanskje Same Vei, og coverbildet virkar å være veldig langt borte.

Atskilleg nærare dette bildet er han i La Det Vær Med Det. Ein varleg song der han saman med søstera si syng om tru og overtru, tvil og fornekting. Både på det guddommelig plan og det kjærleiksfabulerande plan. Ei anna dame (Ingeborg S. Edvardsen) syng saman med han i La De Gamle Drømman Dø. Ein song som røskar og riv, og handlar om slike frigjerande ting som å komme seg ut av tvangstrøya og «ta verden før verden tar deg». Prisen «Platas høgdepunkt» deler eg imidlertid ut til den tredje songen her som han syng i hop med ei dame (Eva Trones). Tida E Knapp heiter den, og er ein intens sak om å ikkje sette begjæret på vent. Den blir gjennomført med feber i versa, og brann i refrenget, «så kom nu, kom nu, kom nu, kom nu, kom nu, kom nu, kom kjære kom».

Æ har dei siste somrar og vintrar, og der imellom, turnert og sunge ein del i hop med Stefan Sundström. Og ein liten Sundström kan ein vel høyre att det går igjennom han. Noko som vi jo veit langt ifrå er det verste som kan gå igjennom ein. Berre høyr på Æ.

Først publisert på Groove.no (i 2012)