I sin kontrast mellom stemningsskaping og rastløysa står den raffinerte løgna How I Quit Smoking fram som eit av nitti-talet sine magiske album.

  Kva er det eigentlig som driv ein? Hyllene bognar over av CDar og vinylplater, og fleirtalet av dei kjem ein sannsynlegvis ikkje ein gong til å hente fram igjen. Likevel, jakta held fram og nye kjem til. Vel, eg skal fortelje kva det er. Det er ei sitrande von. Ei sitrande von om å bli overmanna og ført inn i eit univers av musikk som plasserer det uvesentlige og gjennomsnittlige på sidelinja. Ein må nok finne seg i å bli med på mange bomturar og halvinteressante utflukter, men når ein først er der, er alt slikt gløymt.

Få band har ført meg oftare inn i dette sublime toneuniverset enn Lambchop.

How I Quit Smoking var mitt aller første møte med det fascinerande musikk-kollektivet frå Nashville, Tennessee. Det var ikkje overmanning og kjærleik ved første lytt, eg skal innrømme det. Av ei eller anna årsak hadde eg budd meg på å høyre countryrock-tonar av ganske så konvensjonell art. Kunne det ha noko å gjere med heimbyen sitt renommé, tru? Vel, konvensjonelt låt det no ikkje. Eg visste i grunn ikkje heilt kva eg skulle tru eller meine om det eg høyrte. Det var liksom noko framandarta over det. Og var det ikkje litt vel dorskt? Stilleståande, lågmælt, stereotypt og dorskt? Det skulle ganske så fort vise seg at dette var observasjonar på avvegar. For når How I Quit Smoking byrja å openbare seg var det heilt andre adjektiv som la seg til rette lengst framme på tungespissen. Det var makelaust, det var magisk.

Før eg sette i gang med å forfatte denne vesle teksten tok eg ein liten sjekk på kva eg skreiv sist gong eg omtalte ei Lambchop plate (Aw C’mon / No You C’mon), berre sånn for å unngå unødige gjentakingar. Då oppdagar eg ei aldri så lita kortslutning, eg siterer: «For vi lyt tilbake til ’96-utgåva og How I Quit Smoking skal vi finne eit Lambchop som lagar like kvass lyd som det vi får oppleve på denne dobbel-utgjevinga». Eg kan ikkje gjere greie for kor eg har vore, eller kva eg har tenkt når eg hevda noko slikt. For sjølv om dei soniske nyansane slett ikkje er av gedigen art i Lambchop-katalogen så er det vel strengt tatt kanskje berre den ekstrasordinerte Is a Woman som gjev mindre lyd frå seg enn How I Quit Smoking.

Fullstendig ro og orden er det no likevel ikkje på albumet. Bakom og under den tilsynelatande sindige uttrykksforma er det nemlig både eit og hitt som ikkje er heilt i balanse. Og det er bra, for det er nett der kjernen til triumfen ligg. I kontrastane. For samstundes som How I Quit Smoking kan opplevast som ei stemningsrik, varm og velgjerande plate er det også noko vaklande og uroskapande ved den. Det er lydkjelder som utfordrar med usymmetrisk åtferd og forsiktig støy, men utan å tre fram i sentrale roller. Det melodiske mønsteret i låtane fylgjer nødvendigvis heller ikkje dei mest opplagte og velprøvde retningar. Noko ein også finn igjen i det tekstlige innhaldet, der det tumlar seg fram mellom det poetiske og det suspekte, det surrealistiske og det vemodsfulle.

Det finst ikkje mange band der ute med ein tydeligare signatur enn Lambchop. Det sterkaste grepet om rissinga av denne signaturen er det Kurt Wagner som har. Låtskrivar, vokalist, gitarist og (i How I Quit Smoking sitt tilfelle) coverillustratør Kurt Wagner. Som låtskrivar har han på innpust latt seg inspirere fordomsfritt og vidtfamnande, for så på utpust å sende av garde ein ange av høgst personlig preg. Som vokalist er han eigar av ei tørr, knirkande, varm og eigenarta røyst. Han klimprar og klaskar på fleire gitarar, dei fleste eldre enn punken. Saman med ein David Dunlap har han laga ein labyrintisk og lett absurd booklet med teikningar, montasjar og fleire korte meldingar. Ei melding lyder som fylgjer: «The invention of a new color». Høvande. For er det ikkje nett det Wagner og hans medsamansvorne utrettar her?

Medsamansvorne ja, det er ein del av dei. Reknar vi med den innleigde strykarkvintetetten (og det må vi, den er jo sentral i lydbilete den) så rommar krediteringslista 18 namn. Bråkete blir det som nemnt likevel ikkje. Dei trakkar helst varsamt, og skulle dei føle trong til meir yppal åtferd passar dei nesten alltid på å ikkje stå for nære mikrofonen. Kor ein skal plassere gjengen på sjangerstigen har eg ikkje noko eintydig svar på. Dei skapar som sagt noko heilt eige, men litt jazz, litt pop, litt rock, litt lounge, litt psykedelia, litt folk, litt country, litt slikt og litt sånt har dei nok oppi brygget sitt. Ei rikhaldig oppskrift med andre ord, men klangen, fargen og tonen i det som blir skapt differerer ikkje så altfor mykje frå låt til låt. Dei er alle sysken. Dei er alle piller for sjela, stimulerande, roande og vanedannande.

How I Quit Smoking byrjar særdeles ærbødig med den lune og vakre For Which We Are Truly Thankful. Denne overlet så scena til melodisk pirrande per excellence The Man Who Loved Beer. Strykarlyden smyg i runde bogar, steel-gitaren salvar og ingenting tynger. Bortsett frå teksten då, der ei einsam sjel augnar lite anna enn svik, kulde og død, og gjentar stadig sitt fortvila mantra «to whom can I speak today». Meir enn lineære historier er det korte tette glimt inn i tankar, mellommenneskelige episodar og dunkle affærar Wagner skildrar.

Frå ein observasjon av tre bokstavar på ein vegg spinn han med The Militant fram eit uforsonlig utfall mot Ku Klux Klan. Låta er her i to utgåver. Den første med grasiøse strykarar og dempa elektrisitet. Den andre med eit Velvet Underground-aktig mønster ganske så langt framme i det soniske biletet, og er blant Lambchop sine røffaste augeblikk.

Innimellom eit stadig tilbakevendande «international» kan vi forresten høyre Wagner namnedroppe nettopp Velvet Underground i den smygande og intrikate We Never Argue. Når han så i refrenget i same låt nemner både «redwood forest» og «New York Island» er jo ikkje vegen til eit velkjent Woody Guthrie refreng særlig lang (This Land Is Your Land).

Slike koplingar, i ei låt som mest handlar om suspekte løyndomar, fell heilt naturlig i det Wagnerske univers. Han foreinar sveitte tankar om «this psychotic erection» med mjuke fløytetema og melodisk idyll i Suzieju (som er «Jesus said backwards»). Og han rimar suckers med fuckers og truckers i den rytmisk vitale Smuckers. Ikkje berre rytmisk vital forresten, men harmonisk sterkt oppe og går i tillegg. Deanna Varagona heiter dama som yndar seg innpå Kurt med effektfull vokalisering. Noko ho tillet seg å gjere i fleire av dei andre låtane også.

Det går ikkje på noko som helst vis an å yte desse songane rettferd i skriftlig form. Men sidan eg no først har vikla meg inn på sporet finn eg det heller ikkje riktig å la nokon av dei bli taust forbigått. Så la meg derfor nemne det dvelande dramaet Life’s Little Tragedy med sitt gnagande «shame on me, shame on you»-tema. All Smiles and Mariachi er i melodisk utforming minst like tiltalande som tittelen lovar. Medan den tekstlige biten på sårt og utsøkt vis står fram som eit fortvilinga sitt smil.

The Scary Caroler er ein raffinert mikstur av eggande melodiske vendingar, vårlette fløytetonar og gnagande uro. Garf mønstrar kraftfulle orkestrerte parti, samstundes som den er eit lite spark på leggen til Garth Brooks og hans like. Your Life As a Sequel er lummert smygande countryjazz med sordinert trompetlyd. Medan Theone er ei håpefull men akk så skjør og uendelig vakker vise med smektande strykartilskot. Strykarar som blir med over i det vesle instrumentale punktumet Again. Den oppfordringa er slett ikkje vanskelig å fylgje.

Det finst knapt ei einaste plate frå førre tiår, eller noko som helst tiår for den saks skyld, som har gjort meir vel for sjela enn dette ulastelige (og lastefulle) meisterverket.

10/10

Først publisert på Groove.no (i 2006)