Ei melankolsk storstund som saumfer livet, kjærleiken, lystene og døden.                         9

   Eg ser Mark Kozelek komme nedover gata. Litt brydd, han er på veg vekk, på veg heim. Han kjem direkte frå ein konsert med Postal Service. Der stod han lengst bak i ein skare av 8000 tilhøyrarar. No har han nett ringt sin venn Ben Gibbard (Postal-sjefen), og takka for fin musikk, men også gitt beskjed om at han ikkje kjem til å komme backstage. Det kunne fort berre blitt pinlig tenker han for seg sjølv. For «there’s a thin line between a middle-aged guy with at backstage pass and a guy with a gut hangin» ’round like a jack-ass». Han hutrar, dette er ikkje hans mest minneverdig augeblikk. Han må innrømme at det ligg eit grundig element av misunning i hans avslag også. 8000 møter opp for å høyre Postal Service, kor mange kjem det på ein Sun Kil Moon-konsert? Han prøver å riste det av seg, og dei neste dagane er han i studio att «doin» 12 hour shifts singing» a song about one thing or another». Slikt blir det plater som Benji av.

Tankar rundt det å vere ein middelaldrande mann er blitt ein del av tankeverksemda til Mark Kozelek. Det kan fort bli slik når ein er blitt ein middelaldrande mann. Når ein sitt på restaurant saman med kjærasten sin for eksempel, og nett har bestilt seg «blue crab cakes», og ho påpeikar at han «seem distracted» og spør kva som står på, og han må svare som sant er at han «can’t explain it, it’s a middle-aged thing», og ho seier «ok» og ete vidare på sin porsjon med «eggs benedict», medan han stirer inn i veggen «cluttered with sports bar shit». Få skriv songar om livet akkurat slik det fortonar seg, som det Mark Kozelek gjer. Og sjeldan har han gjort det betre enn på Benji.

46 år gammal er han no over tjue år inn i ein musikk-karriere som har avfødd fleire plateutgjevingar enn det eg har oversikt over. Det første tiåret under signaturen Red House Painters, seinare under eige namn, og i diverse samarbeidskonstellasjonar, men først og fremst som Sun Kil Moon. Heile tida i dette ikkje spesielt hastige tempoet, med den akustiske nylonstrenggitaren som det sentrale instrumentet, og med melankolien som den drivande grunnkrafta. Det er forresten ikkje ei kraft som først dukka opp idet Kozelek byrja å sysle med musikk. Om vi skal tru han er den meir grunnleggjande enn som så. «From my earliest memories I was a very melancholic kid» meddele Kozelek undervegs på Benji. Det er ikkje den einaste linja på plata som handlar om han sjølv. Visst har mannen trekt sitt eige liv inn i songane sine før også – det er for så vidt eit av hans kjennemerker – men i så stort omfang som han gjer det på Benji har han vel aldri gjort det.

Kozelek høyrer nok med blant desse ein kan nytte det noko omstridde begrepet litterær låtskrivar om. Det er ikkje mindre aktuelt denne gongen, for aldri har han fylt songane sine med fleire ord. I tillegg er det freistande å trekke ein parallell til eit konkret litterært verk, Karl Ove Knausgård sin Min Kamp. Akkurat som Knausgård går Kozelek inn i sin private sfære, blottlegg eigne kjensler, fortel det slik det blir opplevd, eller slik minnet om noko som hendte fortonar seg, utan ironi, utan metaforar, i eit enkelt og dagligdags språk. Nokre gonger nesten på grensa til platt, ved andre høve utstrålar det ei poetisk kraft, men heile tida maktar Kozelek, akkurat som romanforfattaren, å skape noko med ein suggestiv energi i seg. Så er sikkert ikkje alt sant, så har han sikkert endra og dikta, så glir sikkert fiksjon og fakta om ein annan. Men kva så? Det er hans privilegium, og for meg som lyttar er det komplett underordna kva som er kva. Det er energien i det som faktisk er der som er avgjerande, og den er som nemnt ikkje liten.

Men Mark Kozelek er ikkje forfattar, han er låtskrivar, så det han byr på er først og fremst songar. Energien i orda hans hadde nok ikkje vore den same om dei ikkje hadde hatt sin eksistens i lag med tonar. Eller om dei ikkje hadde blitt fortalt i songaren sin slentrande, modne og sterkt nærverande songstil, akkompagnert av fingerplukka gitartonar, og litt meir (litt koring, ein xylofon, ein bass, eit tangentinstrument, ja endåtil trommer ved nokre høve, og ein saksofon i avslutningslåta). Det er sjølvsagt ikkje songar som tar for seg frå eit vidt spekter av det songar kan gjere. Dei held seg alle på innsida av det marginale mønsteret Mark Kozelek plar operere innafor. Der tonar ikkje spring av garde i veldig komplekse former, men der alt ruslar sin gang. Einsformig seier nokon, styggelig vanedannande seier eg (og for så vidt ein tanke meir variert enn den gjennomsnittlege Kozelek-utgjevinga – kva no det er).

Googlar du Benji dukkar det opp nokre bilde av ein liten hund. På syttitalet hadde den hovudrolla i ein film med nettopp det namnet. Ein film Mark Kozelek minnast han såg ein gong i sin barndom, på besøk i Los Angeles hos bestemor si. Eit godt minne. Han syng om ein annan film han første gongen såg i sine yngre dagar også. Den lett surrealistiske konsertfilm The Song Remains the Same, med Led Zeppelin i hovudrolla. Til varmt jagande tonar frå gitaren formidlar han eit (ti minuttar langt) assosiativt epos ramma inn av opplevinga det var å sjå denne filmen som barn, kontra det å sjå den att no ganske nylig. Han konstaterar at dei scenene som virka sterkast på den unge Kozelek også virka sterkast på den middelaldrande Kozelek. Inne i denne ramma assosierer han så fram ein god del anna. Han planlegg eit besøk til mannen som gav han den første platekontrakten. Han ber ærbødig om tilgiving til ein gut han slo ned i barndomen. Og så handlar det mykje om døden då, om venner og kjenningar som har døydd, samt ei fastslåing av at

I cannot shake melancholy
for 46 years now I cannot break the spell
I’ll carry it throughout my whole life
and probably carry it to hell
I’ll go to my grave with my melancholy
and my ghost will echo my sentiments
for all eternity

Benji handlar i grunn mykje om døden. Om kor sterkt det gjekk inn på Mark då han fekk beskjeden om at Carissa var død. Tremenningen hans Carissa, som han ikkje kjente spesielt godt. Det var omstenda som gjekk inn på han. At ei mor midt i trettiåra blir drept av ein spraybokseksplosjon idet ho skal kvitte seg med noko søppel. Kva er meininga i det, «you don’t just raise two kids and take out your trash and die». Og kva er no oddsen for at ho skulle døy nett på denne måten, når det var akkurat slik bestefar hennar døydde. Onkelen til Mark, som også får sin song, Truck Driver. Jim Wise heiter ein annan mann, ein venn av Marks far. Han hjelpte si lidande kone inn i døden, og prøvde deretter å ta sitt eige liv. Det siste mislukkast han med, så no sit han i husarrest. Sperra inne er også han som utnytta seg av og tok livet av den psykisk utviklingshemma nabojenta Micheline. «Micheline she wanted love like anybody else, Micheline she had dreams like everyone else».

Som de forstår handlar songane på sett og vis om andre enn Mark sjølv, men det er noko med måten han plasserer seg sjølv i bildet. Det er hans oppleving av hendingane, hans kjensler, tankar og assosiasjonar kring desse som er det sentrale. Også når han med medkjensle syng om massedrapa i Newtown, og andre massedrap (Utøya-massakren inkludert). Eller når han minnast akkurat kor han var då massemordaren Richard Ramirez døydde av naturlige årsaker, 53 år gammal. Noko som fører til at han byrjar å grunne over at døden kan ligge like om hjørnet. For var ikkje han der Sopranosfyren berre 51 år då han nyleg døydde? Same alder som trommeslagaren i bandet hans, og han sjølv, ja korleis står det til med han sjølv:

I don’t like this getting older stuff,
havin» to pee 50 times a day is bad enough,
I got a nagging prostate and I’ve got a bad back,
and when I fuck too much I feel like I’m gonna have a heartattack

Apropos det siste der. Dogs handlar om den gongen unge Mark starta med slikt. Det første kysset, og vegen vidare derifrå, «the complicated mess of sex and love». Ført til torgs i eit ganske så groovy lydbilde, med den Sonic Youth permitterte Steve Shelley på trommer. Shelley sitt der og opererer rytmen også når Mark kjem med si kjærleikserklæring til far sin, I Love You Dad. I den mest temposterke songen på plata – ja det er nesten litt southern-groove over den – takkar han faren for at han lærte han respekt for folk som var litt annleis. Mellom anna synleggjort gjennom ei historie der Mark hadde nekta å sitte ved sida av ein albino i barnehagen. Kor på faren tar han vennlig for seg, før han avsluttar si formaning med å spele ei legendarisk plate av Edgar Winter (som er albino) for sonen.

Mora får også si kjærleikserklæring. Ei inderlig vakker ei. I Can’t Live Without My Mother’s Love. Om kor umogeleg Mark ser for seg det blir å takle det at ho ein dag døyr. Med Will Oldham som understrekande korist (noko han også er på eit par omkringliggande spor, andre stader er det kvinner som korar).

Ein dryg time varer plata. Den kjennest berre så altfor kort. Akkurat som livet, for oss middelaldrande menn, og kvinner. Dette er songar for oss det.

Sola sitt forhold til månen seier meg at Mark Kozelek vil endre på lite. April seier meg at han berre blir betre.       8

  I mitt hovud har alltid det fargesterke namnet Red House Painters representert eit aldri så lite paradoks til gjennomgangstonen som vart skapt på dei seks platene bandet gav ut. Det var kanskje slik det var meint også? Uansett, det dovne og tålmodige vesenet som prega det aller meste av bandet sitt virke kunne nok meir passande vorte signert med til dømes Grey Song Painters. Og la meg då ile til å seie, før ein ivrig fan kastar seg over tastaturet, det er ikkje negativt meint, absolutt ikkje. For eg synest så absolutt mykje godt om den mismodige og nyansespartanske monotonien Mark Kozelek og vener malte med slik sakte armføring under Red House Painters-signaturen.

Drygt 15 år etter at han kom luskande Down Colorful Hill er det ikkje så mykje som har endra seg hos Mark Kozelek. Rett nok har han ikkje opererert under Red House Painters-signaturen etter at Old Ramon prøvde å finne dagslyset i 2001, men det han sidan den gong enten har gjort under eige namn eller signert med Sun Kil Moon er stifta på mykje av den same stoiske uroa han farga sine mollstemte spor med allereie på byrjinga av nittitalet.

I einkvar seriøs omtale av ei Kozelek-fronta plate er det store sjansar for at alle adjektiv som har ein eller annan synonymisk relasjon med ordet melankolsk vil dukke opp. Det er absolutt ingenting med April som gjer at det har sneke seg fram lumske planar hos underteikna om å rokke det minste med den tradisjonen.

Det er heller ingenting med April som gjer at eg endrar på mi oppfatning av Kozelek som ein det er verdt å låne øyre til. Snarare tvert om. Det er ein god del med April som peikar i retning av at mannen kanskje er meir verdt å låne øyre til enn nokon gong.

Eg nemnte over at lite har endra seg der Kozelek vandrar. Eg kan stå for det, men samstundes skyte inn at ei viss utvikling sjølvsagt har funne stad. Tydeligast manifesterte den seg nok då han byrja signere stoffet sitt med Sun Kil Moon. I mine øyrer var melodiøsiteten ikkje fullt så marginal lenger og variasjonen i materialet ein tanke større. Det kledde han så pass godt at Ghosts of the Great Highway ganske snart stod fram som hans beste album.

No sit eg altså her og lurer på om April er endå litt betre. Det tok nokre rundar før eg kom dit. For slik det alltid er med låtane til Kozelek, dei sprett ikkje opp i dagen med det første. Det er derimot mange av dei som gjer det etter ei stund, og då viser fram eit vemodig, vakkert og endåtil vanedannande vesen. I tilfellet April trur eg eg vil legge til varmt vesen. Ikkje det et fyren har vore kald tidlegare, men det er ein liten ekstra varme over April. Og slik varmen har for vane å gjere, den gjer godt.

I dei gode gamle dagar då musikken låg på store svarte plater ville April komme som eit dobbeltalbum. I våre dagar klarar dei som kjent å stappe 73 minuttar med musikk inn på ei plateside. I dette tilfellet 73 minuttar så godt som fri for middelmåtige parti.

Ein slett ikkje uvesentlig faktor for April sine avgjerande steg mot slik ypparlig klasse er dei subtilt plasserte og briljant utførte korist innslaga. Dei gjer så definitivt noko for dynamikken her. Ledug og akkurat passe lettsindig utført av Will Oldham i den countryslekta Unlit Hallway og den klassisk countryprega Like The River. I ein høgare og meir yndefull tone av Ben Gibbard (Death Cab For Cutie) på spor som The Light og Lost Verses. Sistnemnte låt si konkluderande linje er kanskje det aller flottaste av dei harmonistetta augeblikka; «on the bay flowing into the ocean glowing». Ein tredje som korar litt rundt omkring på albumet er den for meg noko meir ukjente Eric Pollard. Han gjer så absolutt jobben sin han også. Og sidan vi først er inne på dei medverkande. Anthony Koutsos spelar trommer slik han ofte har gjort for Kozelek, og Geoff Stanfield er bassist, som han var det på Ghost of the Great Highway.

Kozelek er amerikanar, og låtar som den sakte gyngande Moorestown og tidlegare nemnte Unlit Hallway og Like the River har alle eit distinkt americana strøk. I mange andre spor derimot har folktonen hans eit langt meir engelsk snitt over seg. Tydeligast til stades i den Richard Thompson-aktige The Light, den Nick Drake-jagande Lucky Man og den landlige og blått blomstrande visa Blue Orchids.

Kozelek nyttar seg mest av den akustiske gitaren, men den elektriske er definitivt til stades den også, og kastar små og store flammar over seansen. Dei mest harvande tonane dreg han fram i den sterkt Neil Young-slekta og ti minuttar lange Tonight the Sky. Både denne og dei fleste andre låtane blir på kjent Kozelek-maner bore fram av eit enkelt gjentakande gitartema. Eit tema han av og til bryt opp med å ta seg korte turar over i noko anna. Slik han gjer det i eit av albumet sine høgdepunkt, Tonight in Bilbao; I left Bilbao, went to Madrid, to Barcelona, to Pamplona, where every ghost unto me known haunted me. Fyren er på turne gjennom Europa, han likar å vere på reis, men samstundes blir han heimsøkt av vonde minner som har blitt med han over havet, og opplever eit djupt sakn til nokon som ikkje vart med. Når han så endeleg køyrer over brua og ser San Francisco att mot slutten, har låta fått eit anna melodisk og gitarsonisk mønster.

Kozelek har uttalt at hovudgrunnen til at det denne gongen tok såpass lang tid før han var klar med nytt eigeskrive materiell var at ei kvinne som stod han nær døydde i sluttfasen av arbeidet med Ghost of the Great Highway. Dette måtte han få litt på avstand før han kunne byrje lage songar att. Kozelek har aldri lagt skjul på at låtane hans ofte har ein veldig personleg karakter. Slik er det også på April. Ja kanskje spesielt på April. Minnet etter kvinna som døydde dukkar opp i fleire av songane. Nokre gonger, som i den dramatisk oppbygde Heron Blue og den umåtelig vakre Harper Road, spelar ho ei hovudrolle, andre gonger blir ho kanskje berre nemnt i ein setning.

«Sorrow came in floods this april» lyde det i Harper Road, og sjølv om det absolutt ikkje høyrest like sorgtungt ut heile April igjennom så er plata minst like tung på melankolske funderingar som noko anna frå Kozelek. Samstundes er den minst like tung på blomstrande tonar som noko anna frå mannen, og dei fleste andre menn og kvinner som har gitt ut, eller kjem til å gje ut, plater i 2008.

Først publisert på Groove.no (i 2008)